Seyhan Havzası Su Yönetimi için Konumsal Bilgi Teknolojileri Tabanlı Karar Destek Sistemi Oluşturulması

Seyhan Havzasında konumsal bilgi teknolojileri desteğiyle konumsal modelleme, uzaktan algılanmış veriler, arazi sörveyleri ve gözlem istasyonlarından elde edilmiş veriler ile iklim değişikliğini de öngören sürdürülebilir su kullanımını değerlendiren bir karar destek sisteminin oluşturulması amaçlanmıştır. Bu karar destek sistemi ile mevcut durumun belirlenmesi ve gelecekte su kaynakları üzerinde oluşabilecek çevresel ve sosyo-ekonomik etkileri dikkate alan su yönetim modelinin, bölgede en önemli sektör olan başta tarım ve çevre olmak üzere enerji gibi sektörlere katkı sağlaması hedeflenmiştir. Projenin kapsamında:

i) Geleceğe yönelik iklim değişikliği senaryosu olarak IPCC’nin beşinci raporunda tanımlanan RCP (Representative Concentration Pathways) (RCP2.6, RCP 4.5, RCP 6.0, RCP 8.5) temel alınarak güncel ve geleceğe yönelik hidrolojik sistem analizi ve hidrolojik dinamiklerin modellenmesi gerçekleştirilmiştir (J2000).

ii) Su bütçesi ögelerinin izlenmesi (Giren ve çıkan akımların ölçülmesi, su kalitesi gözlemleri ve modelleme) ve su yönetimi kalite indisleri ile 5 adet sabit su örnekleme istasyonu kurulumu gerçekleştirilmiştir. Yukarı havzadan gelen ve Aşağı Seyhan Ovasına giren su kalitesi ve miktarı ile (drenaj) ovadan sulak alanlara sulamadan dönen suların kalitesi ve miktarı ölçülmüştür.

iii) Su, nitrat, tuz ve azot taşınım dinamiklerinin SWAT modeli kullanılarak modellenmesi ile aşağı Seyhan Ovasına ve sulak alanlara olan yüklerin tahmini, kurulan 5 istasyondan sulak alan girişlerinde olan 4 istasyondan sonuçların izlemesi tamamlanmıştır.

iv) Arazi Örtüsü/Kullanım Değişim Modellemesi için CLUE-s (Conversion of Land Use and its Effects at Small regional extent)’den yararlanılmıştır. Son 30 yıllık arazi örtüsü/kullanımı değişimleri uzaktan algılanmış veriler kullanılarak tespit edilerek değişim verileri CLUE-s için girdi verilerinden birini oluştururken ayrıca senaryo geliştirme için yararlanılmıştır.

v) Havza ekosistemindeki biyoçeşitliliğin sürdürülebilmesi için ölçüm istasyonlarından elde edilen veriler havzada ekolojik su ihtiyacı yönüyle irdelenerek, kritik su miktarı ve dönemleri belirlenmiştir.

vi) Havza su yönetiminde bütünleşik sosyo-ekonomik ve kurumsal sistem analizi ile sektörlerin durumu ortaya konmuştur. İklim değişikliği, son 30 yıldaki arazi örtüsü/kullanımı değişimi ve CLUE-s modelleme sonuçları değerlendirme ve senaryo geliştirmede kullanılmıştır.

vii) Geçmiş deneyimlerin paydaşlara aktarılması ve proje bulgularının yayım çalışmaları Adana Zirai Üretim İşletmesi Tarımsal Yayım ve Hizmetiçi Eğitim Merkezi Müdürlüğü (TAYEM) ile birlikte gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bölgede proje ekibine ait sabit izleme istasyonları ile eğitim sonuçlarının uzun vadede değerlendirme imkanı sağlanmıştır.

viii) Suyun optimum kullanımına yönelik CBS tabanlı, karar destek sistemi geliştirilmiştir. Bütünleşik su kaynakları yönetim sistemi veri setinin son hali, yöneticiler ve karar vericiler için, su kaynaklarının kullanımı açısından bölgesel stratejik planların geliştirilmesini sağlayacaktır. Bu durum, yerel düzeyde su kullanım isteklerini karşılayacak, su paylaşımı sağlayacak ve böylelikle, su, enerji ve arazi, kaynaklarının korunmasını sağlayabilecektir. Web tabanlı oluşturulan sistem yaygın kitlelerin kullanımına açılacaktır.

Proje birçok yönüyle özgün unsurlar içermektedir; Seyhan Havzası tarımsal üretimi ile ülkemiz ekonomisine verdiği katkılar dikkate alındığında, iklim değişikliği ve insan aktivitelerinden kaynaklı su ve arazi üzerindeki baskıları, süreç tabanlı modeller ve yer ölçümleri ile izleyerek anlamak ve yönetmek konusunda dağlık kesimden kıyı sulak alanlarına kadar bütüncül bir yaklaşımla ele alan ve bunu sosyo-ekonomik ve kurumsal analizlerle desteklemektedir. Günümüzde konumsal modelleme çalışmaları yaygın olarak yapılmaktadır ancak yersel verilerdeki eksiklikler önemli belirsizlikleri beraberinde getirmektedir. Proje sonucu oluşan yatırım ve altyapı yer verisi sağlayarak gelecekteki projelere de destek verecektir.